Pozycja rzemiosła - wywiad z Prezesem Związku Rzemiosła Polskiego - Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Sandomierzu

- Jak Pan Prezes ocenia aktywność Związku Rzemiosła Polskiego w opracowaniu i wdrażaniu programów rozwoju mikro i małej przedsiębiorczości?

- ZRP jako reprezentatywny partner społeczny uczestniczy w konsultacjach wszystkich ważnych dokumentów dotyczących rozwoju mikro i małej przedsiębiorczości opracowywanych przez stronę rządową. Poza tym mamy przedstawicieli w istotnych dla rzemiosła i jego organizacji gremiach opiniodawczo-doradczych, w tym w komitetach monitorujących krajowe i regionalne programy operacyjne w ramach obecnej perspektywy finansowej UE na lata 2014-20. W tym przypadku nasi przedstawiciele mają m.in. wpływ na przyjmowane kryteria wyboru projektów oraz alokacje środków finansowych przeznaczonych na wsparcie dla małych firm. Muszę jednak zaznaczyć, że środki będące do dyspozycji nie zaspokajają potrzeb wielu przedsiębiorców, przede wszystkim tych najmniejszych.

Należy przy tym pamiętać, że Związek Rzemiosła Polskiego to sieć organizacji samorządu gospodarczego rzemiosła, aktywność Związku postrzegana jest przez aktywność przedstawicieli rzemiosła na wszystkich szczeblach decyzyjnych: lokalnym, regionalnym, krajowym, a także międzynarodowym.

- Czy rozwiązania legislacyjne są korzystne dla środowiska rzemieślników?

- Zmiany gospodarcze, społeczne i polityczne, powodują m. in. ciągłe zmiany prawa. Rzemieślnicy nie dysponują stałym personelem działów prawnych. Nawet jeśli niektóre zmiany legislacyjne są uzasadnione, to ich liczba i częstotliwość nie sprzyjają stabilności działalności, rozwojowi i gotowości rzemieślników do inwestycji, czyli ponoszeniu zwiększonego ryzyka gospodarczego.

- Ważnym wydarzeniem w życiu naszej organizacji było uchwalenie w lipcu 2019 r. ustawy, która m. in. zmieniła ustawę o rzemiośle. Wprowadziła ona m. in. rozszerzenie katalogu form rzemieślniczej działalności gospodarczej oraz nowe zadania izb i Związku związane z Centralną Ewidencją i Informacją o Działalności Gospodarczej (CEJDG). Izby uzyskały możliwość włączania do CEIDG informacji o świadectwach czeladniczych i dyplomach mistrzowskich. To doskonała forma promocji przedsiębiorców-rzemieślników.

Na drugim biegunie musimy postawić planowane zmiany podatkowe przewidziane w programie Polski Ład. Znacząco zwiększą obciążenia podatkowe przedsiębiorców. Wprowadzają przy tym również kolejne obowiązki i niepewność prawną. Najważniejszym obszarem legislacyjnym jest nadal dla rzemiosła także szeroko rozumiane prawo oświatowe.

- Niepokojącym trendem jest przy tym zmniejszająca się liczba osób młodych wybierających naukę w zawodach rzemieślniczych oraz zmniejszająca się liczba zakładów ich szkolących. Formuła organizacji szkolenia zawodowego pod kierunkiem mistrza, w naturalnych warunkach pracy jest najskuteczniejszym sposobem na łączenie edukacji z pracą oraz drogą do poprawy jakości kształcenia zawodowego. Stanowi także kolebkę przyszłych mistrzów rzemiosła. Rozwiązania legislacyjne muszą kreować odpowiednie ramy do rozwoju kształcenia dualnego w rzemiośle, o co nieustannie zabiegamy.

- O jakich konkretnych pożytkach mówimy?

- Jednym z najlepszych przykładów jest opracowanie i uruchomienie programu „Polski Inkubator Rzemiosła”. Mamy także możliwość wpływania na kształtowanie przepisów prawnych określających funkcjonowanie rzemiosła i jego organizacji. Rozwijamy również wspólne działania promocyjne, skierowane zarówno do środowiska rzemieślniczego jak i otoczenia zewnętrznego.

Program przewidziany na lata 2021-30 jest pierwszym programem rządowym ukierunkowanym wyłącznie na wsparcie organizacji rzemiosła na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. W tym roku odbyły się 2 typy konkursów w ramach, których organizacje rzemiosła miały możliwość aplikowania o wsparcie instytucjonalne i infrastrukturalne oraz o wsparcie realizacji działań związanych z rozwojem i promocją kształcenia dualnego w rzemiośle. Rzemiosło od wieków prowadzi przygotowanie zawodowe w formie „nauki przez pracę”. Kształcenie dualne składa się z 2 równolegle realizowanych części: praktycznej - zorganizowanej w zakładzie rzemieślniczym i teoretycznej - przeprowadzanej w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających. Przygotowuje zarówno do wykonywania zawodu w charakterze pracownika jak i prowadzenia własnego przedsiębiorstwa. W procesie tym ważną rolę odgrywają nie tylko małe i średnie zakłady rzemieślnicze, ale także wszystkie organizacje rzemiosła - cechy i izby oraz Związek Rzemiosła Polskiego.

Warto także podkreślić, że już w procesie kształcenia pracownik młodociany jest pełnoprawnym członkiem rynku pracy, przez co jednocześnie zdobywa doświadczenie zawodowe oraz staż do emerytury. Podstawą organizacji nauki praktycznej jest bowiem umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, podpisywana pomiędzy pracodawcą rzemieślnikiem a uczniem - młodocianym pracownikiem i jego prawnymi opiekunami.

Wyjątkowością tego systemu jest również to, że uczniowie poznają naturalne środowisko pracy, uczą się prawidłowych stosunków międzyludzkich oraz pracy z klientem.

- Aktywność rzemieślników nie ogranicza się tylko do lokalnego rynku ?

- Polskie zakłady rzemieślnicze oferują wiele wyrobów i specjalistycznych usług, które cieszą się dużym zainteresowaniem w Polsce i na rynkach zagranicznych. Współpraca na płaszczyźnie krajowej uzależniona jest od charakteru danej firmy. Przykładowo większe firmy budowlane działające na szczeblu ogólnopolskim chętnie korzystają z podwykonawstwa mniejszych firm funkcjonujących głównie na runku lokalnym lub regionalnym. Rzemieślnicy to przedsiębiorcy, muszą funkcjonować w warunkach konkurencji rynkowej. Rolą naszej organizacji jest natomiast rozwijanie współpracy w obszarze przygotowania zawodowego w rzemiośle oraz wzmacniania więzi środowiskowych. Taka jest m. in. rola samorządu gospodarczego.

- Firmy rzemieślnicze, podobnie jak inni przedsiębiorcy, funkcjonują w warunkach jednolitego rynku Unii Europejskiej z jego podstawowymi swobodami: przepływu osób, towarów i usług czy kapitału. W zależności od branży oznacza to więcej szans (np. branża spożywcza) niż zagrożeń (np. branża tekstylna). W niektórych branżach plusy i minusy w otoczeniu równoważą się a sukces zależy od kreatywności przedsiębiorcy i koniunktury w całej gospodarce (np. branża budowlana).

- Czy udało się umocnić autorytet rzemieślnika i jako rzetelnego fachowca i jednocześnie kompetentnego nauczyciela zawodu?

- Działalność szkoleniowa zakładów rzemieślniczych, nadzór nad przebiegiem przygotowania zawodowego uczniów w rzemiośle (młodocianych pracowników) oraz potwierdzenie kwalifikacji zawodowych w systemie egzaminów czeladniczych i mistrzowskich, a także prowadzenie szkół rzemieślniczych - to zadania organizacji rzemiosła i reprezentowanego przez Związek środowiska rzemieślników. Rzemiosło dysponuje szeroką ofertą szkoleniową - od zawodów najnowocześniejszych do unikalnych, szczególnie tych o charakterze artystycznym i rękodzielniczym. Udało nam się również przekonać stronę rządową do włączenia się w działania wspierające rzemiosło.

W 2020 r. u 23 815 pracodawców rzemieślników szkoliło się 76 945 uczniów w ponad 130 zawodach, a w okresie od 1945 r. wydano ponad 2 mln świadectw czeladniczych i blisko 550 tys. dyplomów mistrzowskich. W samym 2020 r. wydano 19 092 świadectwa czeladnicze i 1 656 dyplomów mistrzowskich.

ZRP zrealizował także szczególny projekt pod nazwą „Nowa jakość egzaminów zawodowych w rzemiośle”. Jego głównym celem była poprawa efektywności egzaminowania przez standaryzację i tworzenie nowych narzędzi. Efektem jest m. in. e-platformaEWR: Egzaminy w rzemiośle.

Warto również wspomnieć o bardzo udanej współpracy z Rzecznikiem Małych i Średnich Przedsiębiorców, w tym z wykorzystaniem zespołu roboczego ds. rzemiosła. Ponadto, w uzgodnieniu z pozostałymi organizacjami pracodawców, reprezentujemy polskich pracodawców w gremiach Unii Europejskich: Radzie Zarządzającej Europejskiej agencji ds. kształcenia zawodowego oraz Komitetach Doradczych Komisji Europejskiej: ds. kształcenia zawodowego oraz Europejskiego Funduszu Społecznego Plus.

Chciałbym także podkreślić reaktywowanie w 2019 r. (po ponad 7 latach) Nagrody Literackiej im. Wł. Reymonta. Polacy znają jego „kwalifikacje” pisarza, mało znają jego kwalifikacje zawodowe w rzemiośle. Poprzez tego typu inicjatywy chcemy pomóc odkrywać rzemiosło na nowo, szczególnie ludziom młodym. Jak się okazuje ścieżka kariery zawodowej może się zaczynać od czeladnika a kończyć nagrodą literacką Nobla.